BÜYÜK SAHRA’YI YEŞERTECEK PROJEYİ NATO HAVAYA UÇURDU

Libya’nın yüzölçümü 1 milyon 760 bin kilometrekare.

Bu geniş toprakların yüzde 90’dan fazlası çöl.

Merhum Muammer Kaddafi (Not: Tam adı Muammer Muhammed Ebu Minyar el-Kaddafi) 1983 yılında Libya çölünü, yani Büyük Sahra Çölü’nü yeşertmek için tarihin en büyük altyapı projelerinden birini hazırlattı. Dünyanın en uzun ve en büyük yapay ırmağıyla çölün yeraltı suları açılacak kuyularla inşa edilecek kanallara pompalanacak ve yine o kanallar aracılığıyla ülkenin kronik susuzluk çeken kıyı kesimine ulaştırılacaktı.

İki kanal ya da Kaddafi yönetiminin tanımlamasıyla “Yapay büyük ırmak” (İngilizcesi ‘Great man made river) batıda başkent Trablus’un, doğuda ise Bingazi’nin susuzluk sorununa son verecekti.

--- ----

Günümüzde Büyük Sahra Çölü’ne çoğu kez yıllarca bir damla yağmur düşmüyor. Ancak bundan 4 bin yıl önce, “Neolitik dönem”de Büyük Sahra Çölü, Fas’tan Mısır’a, Çad’dan Sudan’a, Somali’den Etyopya’ya kadar yemyeşil bir havzaydı. Tıpkı yine o dönemde günümüzde çölün kapladığı Arap Yarımadası gibi.

Yine o bereketli, yağmurlu neolitik dönemden günümüze bir yeraltı okyanusu miras kaldı. Öyle bir okyanus ki, 250 bin kilometrekarelik alana yayılıyor. Okyanustaki suyun yüksekliği 3 kilometreye ulaşıyor. Sondajlarda rezervdeki ya da okyanustaki suyun 120 bin milyar, daha kısa bir anlatımla 120 trilyon metreküpün üstünde olduğu tespit edildi. Çok da derinlerde değildi. Yerin 500-800 metre altında değerlendirilmeyi bekliyordu.

En ilginci, çölün altındaki bu müthiş rezerv, 1953’te petrol sondajları sırasında rastlantı sonucu keşfedildi.

Projenin düğmesine 1985’te basıldı. 2010 yılında bitirilmesi hedefleniyordu. Bitince günde 6.5 milyon metreküp, yılda 2 milyar metreküp su çölün derinliklerinden pompalanacaktı. Yatırımın toplam bedeli 30 milyar dolar olarak hesaplandı.

Projenin ilk iki bölümü Güney Kore grubu Dang Ah’a ihale edildi. Grup yeraltı sularını sahil kesimine ulaştıracak toplam 3.600 kilometrelik iki eksen inşa etti.

Doğudaki Bingazi’ye ilk su 28 Ağustos 1991’de ulaştı. 1997’de de batıdaki Trablusgarp suya kavuştu. O günden beri çölün derinliklerinden her gün 4.5 milyon metreküp su pompalanıyordu.

İkinci hedef sulama olacaktı. 135-150 bin hektar çöllük arazinin tarıma kazandırılması amaçlanıyordu. Bu da Libya’nın ekilebilir alanlarını yüzde 50 artırmak anlamına geliyordu. Büyük yapay ırmağın suladığı bölgelerde her çiftçiye bedelsiz olarak 5 hektar arazi verilecekti. Bunun 10 bin parseli dağıtıldı.

Çölde açılan 480 kuyu, Trablusgarp ve Bingazi ile tarıma kazandırılan arazilere günün 24 saati su pompalıyordu.

Ancak… 2011’de NATO’nun askeri müdahalesi sırasında yapay ırmağın bir çok bölümü bombalanıp havaya uçuruldu.

Sonra da proje durdu.

Daha sonra ise 20 Ekim 2011’de Kaddafi öldürüldü.

Libya’nın beslenmede kendi kendine yeterli hale gelmesi hedefi, artık bir serapa dönüşmüştü.

Mail: erdal.safak@outlook.com