Yaygın adıyla bağırsak kanseri olarak da bilinen kolorektal kanser, kalın bağırsak (kolon) veya bitimindeki rektumu etkileyen bir kanser türü ve dünya çapında en yaygın kanserlerden biri.

BBC Türkçe'de yer alan habere göre; Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre, 2020 yılında dünya genelinde 1,9 milyondan fazla yeni bağırsak kanseri vakası ve bu kansere bağlı 930 binden fazla ölüm gerçekleşti. Dünya çapında en yaygın üçüncü kanser türü ve tüm kanser vakalarının yaklaşık yüzde 10'unu oluşturuyor. Kansere bağlı ölümlerin de ikinci önde gelen nedeni. Birçok kişide hastalığın erken evrelerinde belirti görülmez. Uzmanlar bağırsak kanserinin erken teşhisinde dışkı kontrolünün önemine dikkat çekiyor.

Bağırsak kanseri belirtileri neler?

•     Dışkıda değişiklikler - ishal veya kabızlık gibi
•     Normalden daha sık veya daha seyrek dışkı yapma
•     Dışkıda kırmızı veya siyah görünümlü kan
•     Anüste kanama
•     Tuvalete yeni gitmiş olsanız bile sık sık dışkı yapma ihtiyacı hissetme
•     Karın ağrısı
•     Karında bir yumru
•     Şişkinlik
•     Kilo kaybı
•     Sebepsiz yere çok yorgun hissetmek

Bu belirtilere sahip olmak mutlaka bağırsak kanseri olduğu anlamına gelmez, ancak bunların üç hafta ya da daha uzun bir süre boyunca fark ederseniz ve iyi hissetmiyorsanız bir hekime görünmeniz tavsiye ediliyor. Bağırsak kanseri bazen dışkının bağırsaktan geçmesini olanaksız kılabilir. Bu da şiddetli karın ağrısı ve kabızlığa yol açabilir. Bu durumda hızlıca sağlık kuruluşlarına başvurmak gerekir.

Dışkı nasıl kontrol edilir?

Tuvalete çıktığınızda dışkınıza iyi bakmak önemli. Ayrıca bu konuda konuşmaktan asla çekinmeyin. Dışkındaki kanın yanı sıra rektal (anüs çevresindeki) kanamaya da dikkat etmek gerekir. Parlak kırmızı renkte kan hemoroit (basur) kaynaklı olabilir, ancak bağırsak kanserinden de kaynaklanabilir. Dışkıda koyu kırmızı veya siyah kan, bağırsaklardan veya mideden gelebilir; bu nedenle önemli bir uyarı olabilir. Ayrıca, tuvalete çıkma sıklığında normale göre bir değişiklik de olabilir. Veya bağırsaklarınızı gerektiği gibi boşaltmadığınızı ve yeterince sık gitmediğinizi hissedebilirsiniz. İngiltere'deki Bağırsak Kanseri Vakfı, doktora bir semptom günlüğü ile gidilmesini tavsiye ediyor. Doktorlar, çeşitli bağırsak sorunlarına sahip çok sayıda farklı kişiyi ve semptomlarını bilirler. Dolayısıyla siz de konuyla ilgili rutinlerinizdeki değişiklikleri ve kanamalar hakkında bilgi vermekten çekinmeyin.

Bağırsak kanserine ne neden olur?

Kimse bağırsak kanserine tam olarak neyin sebep olduğundan emin değil. Ancak kanserin gelişimini daha olası hale getirebilecek bazı şeyler var:

•     Yaşlandıkça, kanser olma olasılığı artar. Bağırsakta da durum farklı değil. Çoğu vaka 50 yaş üstü yetişkinlerde görülür.

Ayrıca risk artıran faktörler arasında şunlar sayılabilir:

•     Fazla kırmızı et ve salam, sucuk, pastırma gibi işlenmiş etleri tüketmek
•     Sigara içmek
•     Çok fazla içki içmek
•     Fazla kilolu ya da obez olmak
•     Bağırsağınızda tümöre dönüşebilen poliplerin olması

Kalıtsal mıdır?

Pek çok vakada bağırsak kanseri kalıtsal değil. Ancak 50 yaşından önce teşhis konmuş herhangi bir yakın akrabanız varsa doktorunuza söylemelisiniz. Lynch sendromu gibi bazı genetik durumlar, insanların bağırsak kanseri geliştirme riskinin çok daha yüksek olduğu anlamına gelebilir. Ancak doktorlar bu durumu bilirse bunlar da önlenebilir.

Riski nasıl azaltabiliriz?

Bilim insanları, bağırsak kanserlerinin yarısından fazlasının daha sağlıklı bir yaşam tarzına sahip olarak önlenebileceğini söylüyor. Bu da daha fazla egzersiz yapmak, daha fazla lifli besin ve daha az yağ tüketmek ve günde yaklaşık altı ila sekiz bardak su içmek anlamına geliyor. Aynı zamanda herhangi bir semptom durumunda doktora gitmek ve önerilmesi halinde kanser taramasını da kabul etmek önemli.

Nasıl test olurum?

Türkiye'de kalın bağırsak kanser taramaları; 50-70 yaş arasında kadın ve erkek nüfusa Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM), Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM), Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM) ve Aile Sağlığı Merkezlerinde (ASM) iki yılda bir ücretsiz olarak yapılıyor. Sağlık Bakanlığı, 50-70 yaş arasında kişilere, her 10 yılda bir de kolonoskopi ile tarama öneriyor. Ailede kalın bağırsak polipleri, kalın bağırsak kanseri, ülseratif kolit, Crohn Hastalığı ya da kalıtsal polipozis veya polipozis dışı sendrom öyküsü olan bireylerde ise 40 yaşından itibaren tarama yapılabiliyor. Daha genç bir yaş grubundaysanız ve semptomlarınız varsa da doktora başvurmalısınız. Tek başınıza yapabileceğiniz test kitlerinin yararı olmaz. Buradan çıkan sonuçlar kafa karıştırıcı olabilir.

Ne tür tedaviler var?

Bağırsak kanseri, özellikle erken teşhis edilirse tedavi edilebilir. Tedaviler kişilere göre uyarlanabiliyor. Genetik testler, bireylerde uygulanacak tedavide değişiklik sağlayabilir.

Türkiye'de Sağlık Bakanlığı'nın aktardığına göre bağırsak kanserinde cerrahi, ilaç tedavisi (kemoterapi) ve ışın tedavisi (radyoterapi) gibi farklı tedavi seçenekleri uygulanmakta. İngiltere'de, kişiye özel kanser aşısı denemelerine başlandı. 55 yaşındaki Elliot Pfebve, İngiltere'de bağırsak kanserine karşı kişiye özgü bir aşı ile tedavi gören ilk hasta oldu.

Kanserin farklı evreleri nelerdir?

Birinci evre kanser - küçüktür, ancak yayılmamıştır.

İkinci evre kanser - daha büyüktür, ancak hala yayılmamıştır.

Üçüncü evre kanser - lenf düğümleri gibi bazı çevre dokulara yayılmıştır.

Dördüncü evre kanser - vücutta başka bir organa yayılarak ikincil bir tümör oluşturur.