Türkiye hariç tüm Avrupa ülkelerinde üniversite mezunlarının işsizlik oranı, genel nüfusa kıyasla daha düşük. 

Euronews’te yer alan habere göre; Üniversite diploması Avrupa'da işsiz kalma ihtimalini azaltıyor mı? Yeni Eurostat verileri, bu soruya 'evet' yanıtının verilebileceğini ortaya koyuyor. Tüm Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde işsizlik oranı üniversite mezunları için genel nüfusa göre daha düşük.

Ancak yine de tüm ülkeler için 'evet' demek mümkün değil çünkü 2024 itibarıyla 33 Avrupa ülkesi arasında bir istisna var: Türkiye. Eurostat'a göre, Türkiye'de üniversite mezunları genel nüfusa kıyasla daha yüksek bir işsizlik oranıyla karşı karşıya.

Hem işsizlik açığı hem de mezunlar ile toplam nüfus arasındaki işsizlik oranı Avrupa genelinde büyük farklılıklar gösteriyor. Peki, yükseköğretim hangi ülkelerde en büyük farkı yaratıyor? 2024 yılında, AB üye ülkeleri, AB adayları ve EFTA ülkeleri dahil olmak üzere 33 ülke arasında, 15-74 yaş arası kişiler için işsizlik oranı Çekya'da yüzde 2,6 ile İspanya'da yüzde 11,4 arasında değişiyor. Bu veriler eğitim seviyeleri dikkate alınmaksızın genel nüfusu yansıtıyor. AB ortalaması ise yüzde 5,9. En üstte, Yunanistan (yüzde 10,1), Türkiye (yüzde 8,8), Sırbistan (yüzde 8,6) ve hem Finlandiya hem de İsveç (yüzde 8,4) yüzde 8'in üzerinde işsizlik oranları bildirerek İspanya'yı takip etti. Listenin en altında ise Çekya ile birlikte Polonya (yüzde 2,9), Malta (yüzde 3,1), Almanya (yüzde 3,4), İzlanda (yüzde 3,6) ve Hollanda ile Slovenya (her ikisi de yüzde 3,7) yüzde 4'ün altında işsizlik oranları kaydetti. 

Üniversite mezunları ve işsizlik: En yüksek oranlara sahip ülkeler 

ISCED sınıflandırmasına göre yükseköğrenim görmüş kişiler olarak tanımlanan üniversite mezunları arasında 2024 yılındaki işsizlik oranları Çekya ve Polonya'da yüzde 1,4 ile Türkiye'de yüzde 9,2 arasında değişiyor. AB ortalaması ise yüzde 3,8. 

Türkiye'den sonra üniversite mezunları arasında en yüksek işsizlik oranları Yunanistan (yüzde 7,3), İspanya (yüzde 6,9), Sırbistan (yüzde 6,5) ve Fransa'da (yüzde 5) kaydedildi. 

İşsizlik açığı: Nüfusun geneli ve üniversite mezunları 

Genel nüfus ile üniversite mezunları arasındaki işsizlik oranları karşılaştırıldığında, 2024 yılında üniversite mezunları için işsizlik oranının genel nüfusa kıyasla daha yüksek olduğu tek ülke Türkiye olurken, aradaki fark -0,4 yüzde puanı (pp) oldu. 

OECD'nin Türkiye masası Euronews'e yaptığı açıklamada, "Yükseköğretim mezunları arasındaki işsizlik oranının işgücündeki diğer kişilerden daha yüksek olması gerçekten de alışılmadık bir durum," dedi. En büyük fark 4,5 puan ile İspanya'da kaydedildi. İspanya'da işsizlik oranı genel nüfus için yüzde 11,4 iken üniversite mezunları için yüzde 6,9. AB ortalaması ise 2,1 puan (yüzde 5,9'a karşı yüzde 3,8). İşsizlik oranları ülkeler arasında önemli farklılıklar gösterdiğinden, mutlak farklar uçurumun boyutunu tam olarak yansıtmayabiliyor. Ülkeleri daha iyi karşılaştırmak için, genel nüfusun işsizlik oranı ile üniversite mezunlarının işsizlik oranı arasındaki oran yararlı olabiliyor. 

Oranın 1'in altında olması, işsizlik oranının yüksek eğitimliler arasında genel nüfusa göre daha yüksek olduğunu gösteriyor. Oranın 1 olması, iki grup arasında fark olmadığı anlamına geliyor. Oran 1'in üzerine çıktıkça, işsizlik genel nüfusta üniversite mezunlarına göre daha yüksek. 

AB: 'Genel işsizlik, mezunlar arasında yüzde 55 daha yüksek’ 

Türkiye 0,96 ile 1'in altında bir orana sahip tek ülke iken, AB ortalaması 1,55. Bu da AB'de genel nüfus içindeki işsizlik oranının üniversite mezunlarının ortalama 1,55 katı, yani yüzde 55 daha yüksek olduğu anlamına geliyor. 

Bu oran Kıbrıs'ta 1,23, İsviçre'de 1,26, Almanya'da 1,31, Danimarka, Hollanda ve Sırbistan'da ise 1,32. Bu da genel nüfus ve üniversite mezunları arasındaki işsizlik oranlarının bu ülkelerde nispeten yakın olduğunu gösteriyor. Romanya (2,84), Slovakya (2,65), Bulgaristan (2,63) ve Macaristan (2,50) en yüksek oranlara sahip, yani üniversite mezunları genel nüfusa göre önemli ölçüde daha düşük işsizlik oranlarına sahip. Peki, 2024 bir istisna mı? Euronews Business, 2004'ten 2024'e kadar olan dönemi de inceledi. Geçtiğimiz 21 yıl boyunca Türkiye, üniversite mezunlarının genel nüfustan daha yüksek işsizlik oranıyla karşılaştığı tek ülke. Bu durum, 2011'den başlayarak 12 yıl boyunca sürdü. Eurostat'tan elde edilen verilere göre, başka hiçbir ülkede tüm dönem boyunca bu tür bir durum hiç kayıtlara geçmedi. Çizgi grafik aynı zamanda AB'de düşüş eğilimi göstererek yüksek eğitimliler ile genel nüfus arasındaki işsizlik farkının daraldığına işaret ediyor. 2022 yılında Türkiye, Romanya (yüzde 17,4) ve İtalya'nın (yüzde 18,5) ardından Avrupa'da yükseköğretim mezunlarının en düşük üçüncü payına sahip. Eurostat'a göre, Türkiye'de 25-74 yaş arası nüfusun yüzde 20,6'sı üniversite mezunu. 

Türkiye'de üniversite patlaması 

Ancak bu tablo Türkiye için değişebilir. Eurostat'a göre 2019 yılında Türkiye, bin kişiye düşen 95 öğrenci ile nüfusuna oranla en yüksek üniversite öğrencisi oranına sahip ülke oldu. Bu oran, 38 olan AB ortalamasının 2 katından fazla. 

Yükseköğretim Kurulu'na göre, 2003 yılında Türkiye'de 53 devlet üniversitesi vardı. Bu sayı 2018 yılına gelindiğinde çarpıcı bir artışla 129'a yükseldi. 2024 yılı itibarıyla Türkiye'de 129 devlet üniversitesi ve 75 özel, vakıf üniversitesi olmak üzere toplam 204 üniversite bulunuyor. OECD'den Euronews'e yapılan açıklamada, "Bu hızlı genişleme kısmen hükümetin her ilde bir üniversite kurma politikasından kaynaklandı," denildi. OECD'nin Türkiye masasına göre, birçok ülkede olduğu gibi Türkiye'de de yükseköğrenim mezunu sayısı, diploma gerektiren işlerin sayısından daha hızlı arttı. Sonuç olarak bu durum, üniversite diplomasına sahip olmanın daha önceki faydalarını (iş bulma kolaylığı ve daha yüksek ücretler) aşındırdı. OECD yetkilileri, "Türkiye'nin durumunda bu erozyon, özellikle işsizlik oranları bakımından aşırı boyutlara ulaştı," dedi. 

OECD: 'Yükseköğretimin kalitesine öncelik verme zamanı’ 

OECD, "üniversite sektörünün hızla genişlemesinin, yükseköğretim kurslarının kalitesini korumayı zorlaştırdığını ve öğrencilere işgücü piyasası getirilerindeki düşüşü şiddetlendirdiğini" açıkladı. "Araştırmalarımızın da işaret ettiği gibi, hükümetin yükseköğretim politikasının artık yükseköğretimin kalitesine ve kursların işgücü piyasasına uygunluğuna öncelik vermesi gerekiyor.” OECD ayrıca, işgücü piyasasının talep ettiği beceriler ile Türkiye'deki üniversitelerde öğrencilerin edindiği beceriler arasında büyük bir uçurum olduğunu belirtti. Araştırmaları, Türkiye'nin STEM (bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik) alanlarındaki mezun oranının nispeten düşük olduğuna işaret ediyor.