Kanada'da yaşayan 28 yaşındaki Ashley Sukru, henüz 14 yaşındayken lisedeki arkadaşının söylemesi üzerine saçındaki ilk beyazı fark etti.

BBC Türkçe'de yer alan habere göre; Bu an, sonraki yıllarda kendi görünüşüne ilişkin bakışını derinden etkiledi. "İlk tepkim, 'Hayır, saçım beyazlayamaz çünkü daha 14 yaşındayım' oldu. Öğle arasında eve gidip saçımı incelediğimi ve daha fazla beyaz tel görünce utandığımı hatırlıyorum.” Ashley saçını boyamasına izin vermeleri için ebeveynlerinin iznini istedi. "İnsanların arasına karışmak istediğinizde beyaz saç buna uygun görünmüyor. Bu yüzden gizlemeye çalışıyordum" diyor. 

Saçlarımız artık daha mı erken beyazlıyor? 

Uzmanlara göre saçlarınızın ne zaman beyazlayacağında en belirleyici faktör, genetiğimiz. Ashley'de de bu faktör rol oynamış görünüyor: Annesinin saçları da 14 yaşında beyazlamaya başlamış. Anneannesi ise 17 yaşındayken beyaz tellerle karşılaşmış. Doktorlar gittikçe artan sayıda gencin, 20'lerin başında ve 30'lu yaşlarında saçlarının beyazlamasından endişe ettiğini anlatıyor. Avrupa ve Batı Asya'yı da kapsayan Kafkas ırkından bireylerde 35 yaş, saçın beyazlaması için bir eşiği temsil ediyor. Asya ve Afrikalılarda ise ortalama olarak bundan 10 yıl sonra saç beyazlıyor. Bu yaşlardan önceki örnekler, yani Kafkas ırkında 20'lerden önce, Asyalılarda 25 yaşında ve Afrikalılarda 30 yaşında saçların beyazlaması, erken beyazlama olarak değerlendiriliyor. 

İngiltere'den doktor Sermed Mezher, "Bu eşikler sayesinde ne zaman diğer faktörlere bakmamız gerektiğini ya da ne zaman normal yaşlanma olarak değerlendirmemiz gerektiğini anlıyoruz" diyor.

Saç niye beyazlar? 

Yeni saç telleri derideki foliküllerden ortaya çıkar. Pigment üreten melanosit hücreleri de buralarda bulunur. Melanositler iki tip melanin pigmenti üretir: Ömelanin siyah saçtan, feomelanin ise sarı ve kızıl saçtan sorumludur. Bu pigmentler cilt rengi ve gözleri de belirler. New York Üniversitesi'nden (NYU) bir ekibin hücre yaşlanmasına ilişkin çalışması, saçların renginden sorumlu melanositlerin yaşlanma sırasında görevlerini yapmayı bıraktıklarını ortaya çıkardı. Sürekli uzayan ve yenilenen saç telleri, pigment üretilmediği durumda beyazlamaya başlıyor. 

Yetersiz beslenme etkili mi? 

ABD ve Brezilya'dan bilim insanları, deri ve saç rengini belirleyen kök hücrelerin yoğun stres altında hasar görebildiğini belirledi. Bununla birlikte, erken beyazlamanın dengesiz ya da yetersiz beslenmeyle de ilişkili olabileceği değerlendiriliyor. D ve B12 vitaminlerinin eksikliği, bakır, demir, çinko ve düşük folik asit, erken beyazlamayı getiren etkenler arasında olabilir. Özellikle B12 seviyesinin önemli rol oynayabileceği düşünülüyor. 

Kobalamin olarak da bilinen B12 bitamini, vücudumuza oksijen taşıyan sağlıklı alyuvarların üretilmesinde önemli rol oynuyor. Saç folikülleri de bunlar arasında. Pigment üretimi için foliküllere oksijen tedariği kritik önemde. Dr. Mezher, "B12 asıl olarak hayvansal ürünlerden geliyor. Eğer bütünüyle vegan beslenen birisinden bahsediyorsak ve dengeli beslenme için destekleyici ürünler kullanmıyorsa, şüpheleneceğim ilk faktör B12 düzeyi olur" diyor. 

Bakır da melanin üretimine destek olan tirozinaz enzimini aktive ederek bu süreçte rol oynar. Kabuklu deniz ürünleri, susam tohumu, koyu yapraklı yeşillikler, sığır eti ve koyun ciğeri, önemli kaynaklar arasında. Öte yandan uzmanlar, çinko ve C vitaminin olması gerekenden fazla alınması durumunda, bunun bakır emilimini engelleyebileceği uyarısında bulunuyor. 20'li yaşlarında saçı beyazlayan beslenme uzmanı Maria Marlowe, özellikle Covid pandemisi sonrası insanların bağışıklıklarını güçlendirmek için çinko almaya başladığını anlatıyor:

"Eğer doğru bir dozda alınmazsa aynanda bakır yetersizliği de görülebilir. Çinko katkısı almak istiyorsanız bunu bakırla birlikte almanız faydalı olabilir.” Fazla demir ve fazla C vitamini, bakır düzeylerini düşürebiliyor. Doktorlar, mineral eksikliklerinden kaynaklanan erken beyazlamaya, başka bulguların eşlik edeceğini de söylüyor. 

Dr. Mezher, "Söz konusu bakır eksikliğiyse, kilo alımı, saçların cılızlaşması ve ciltte kızarıklıklar da görülebilir. Yorgunluk hissi, bitkinlik ve soğuğa toleransın düşük olması, yine bulgular arasında" diyor. Marlow, kendi kan testlerinde bakır, demir ve iyot eksikliğinin tespit edildiğini söylüyor. Minerallerin emilimini engelleyen bir faktör de ağır metaller. Kanda fazla miktarda bulunmaları durumunda, saçta erken beyazlamada rol oynayabiliyorlar. Marlow'un kanında, kurşun ve kadmiyum olması gereken değerlerden fazla çıkmış. Sanayileşmenin etkileri arasında, ağır metallere daha çok maruz kalmak da var. Gıdalarda bulunabileceği gibi solunan havadan da ağır metal alınabiliyor. Örneğin bazı balıklarda cıva oranı daha yüksek. Bu maddeler, fazla miktarlarda tüketildiğinde vücudun işleyişine etki edebiliyor. 

Diyetin beyazlayan saçlara etkisi olur mu? 

Columbia Üniversitesi'nin bir çalışmasına göre, stresin azalması halinde yeni çıkan saç tellerinin doğal rengine tekrar kavuşması mümkün. Doktorlar aynı değişimin beslenme yetersizlikleri kaynaklı beyazlamada da geçerli olabileceğini söylüyor. Dr. Mezher, "Eğer genetik faktörden kaynaklıysa, büyük çoğunluk için bu geri döndürülemez" diyor. 

Mineral eksikliklerinin gıdalardan karşılanması öneriliyor, ancak mümkün olmadığı durumlarda gıda takviyeleri de alınabilir. Ancak takviyelere ve diyet değişikliklerine başvurmadan önce mutlaka kan testi yaptırılması tavsiye ediliyor: 

"Eğer B12'nin eksik olduğunu tespit eder ve bunu tamamlarsak, saçtaki pigmentler kesinlikle geri döndürülebilir. Aynısı bakır, D vitamini ve tiroid için de geçerli" diyor. Saç rengi eski koyuluğuna döndürülemese bile, çoğu durumda beyazlama azaltılabiliyor ya da durdurulabiliyor. Marlowe da beslenme düzenini değiştirdikten sonra ve ağır metal içerdiği bilinen gıdalardan uzak durmasıyla, saçındaki beyazlamada yavaşlama tespit etmiş. Ancak bu değişimler bazen aylar sürebiliyor. 

Meyve ve sebzelerdeki antioksidanlar da bu noktada yardımcı olabiliyor. Oksidatif stresin azaltılması, DNA hasarını ve saç dökülmesi ve erken beyazlama gibi stres etkilerini azaltabiliyor. Sigara içmek, psikolojik stres, fazla alkol tüketimi ve kirliliğin fazla olduğu bölgelerde yaşamak, oksidatif stresi artırıyor. Ashley için ise öncelikli neden genetik kodlar ve diyetin buna bir etkisi yok. Ancak o, bakış açısının değiştiğini anlatıyor. Gümüş saçları artık onun kimliğinin bir parçası. İnternette bir grup gençle birlikte güzellik ve yaşlanmaya ilişkin yerleşik kalıpları kırmaya çalışıyor: 

"TikTok ve Instagram'da paylaşım yapmaya başlayınca birçok kadının benim yaşlarımda benzer şeyleri yaşadığını fark ettim. Umarım kadınların beyaz saçları kabul etmesine ilham olabilirim. 'Beyaz saç çirkindir, yaşlılıktır' demek yerine, 'Hayır, beyaz saç bir duruşu ve sizin özgün benliğinizi temsil eder' denmesini özendirmeyi umuyorum."