Belçika'da üç kez yasal limitin üzerinde alkollü olarak araba kullanırken yakalanan ancak ceza almadan beraat eden sürücünün hikayesi dünya çapında çok ilgi uyandırdı. 40 yaşındaki adamın ceza almamasının nedeni, tıp uzmanlarının da yardımıyla kanıtladığı "otomatik mayalama sendromu"na (auto-brewery syndrome - ABS) sahip olmasıydı.

Bu, vücudun kendi kendine alkol ürettiği duruma verilen ad. Peki tam olarak nedir ve bu sendromdan muzdarip kişiler ne yapıyor? Ray Lewis ABD'nin Oregon eyaletindeki hastanede gözlerini açtığında iki şeyden emindi. Birincisi teknisyen olarak çalıştığı Balık ve Yaban Hayatı Dairesi'ne ait, içinde 11 bin canlı somonun bulunduğu TIR'la kaza yaptığı; ikincisiyse, kanında yüksek oranda alkol bulunmuş olsa da, kazanın yaşandığı 2014 yılının o Aralık ayı akşamında, ağzına tek bir damla bile alkol sürmemiş olduğuydu.

54 yaşındaki Lewis "Kesinlikle tek bir yudum bile alkol almadım çünkü beni donmuş yollarda iki saatlik bir sürüşün beklediğini biliyordum" diyor. Kazadan sekiz ay sonra Lewis, o geceki sarhoşluğunun nedenini öğrendi; bunu vücudu kendi kendine yapıyordu ve Lewis'e ABS tanısı konuldu.

Otomatik mayalama sendromu (ABS) nedir?

Bağırsak fermantasyonu sendromu olarak da bilinen ABS, bir kişi hiç alkol almamış olsa bile kanındaki alkol oranının artması ve kişinin sarhoşluk yaşaması olarak açıklanabilir. Bağırsaklardaki, boşaltım sistemi ya da ağızdaki bir bakterinin, sindirilen karbonhidrat ve şekeri alkole çevirmesiyle meydana geliyor. Bu sürece endojen (içten kaynaklı) alkol üretimi deniyor. Bunu yaşayan kişinin konuşmasının ve yürüyüşünün bozulmasına ve "akşamdan kalma" hissi yaşamasına neden olabiliyor. İlk şüpheli vakalardan biri 1940'larda görülmüştü. İngiliz Medikal Dergisi'nde yayımlanan bir otopsi raporunda, Uganda'da bir hastanedeki doktorların mide yırtılmasından ötürü ölen 5 yaşındaki bir çocuğun sindirim sisteminin çok ağır şekilde alkol koktuğunu kayda geçtiği görülüyordu.

Kimleri etkiliyor?

ABS çok nadir görülen bir sağlık sorunu. Amerikan Gastroentoroloji Dergisi'nde 2021'de yayımlanan bir araştırma, uzmanlar her vakanın kayıtlara geçtiğini düşünmese de, ABD'de kayıtlı vaka sayısının 100'den az olduğunu gösteriyor. Doktorlar neden bazı insanların bundan muzdarip olduğunu hâlâ çözemedi.

İnsan bedeninin sindirim sürecinin bir parçası olarak az miktarda alkol ürettiği biliniyor. Ancak çoğumuzda bu alkol kana karışmadan önce "ilk geçiş etkisi" adı verilen bir süreçle eleniyor. Bu konuda araştırmaları bulunan ve Portekiz'de biyomedikal danışmanlık yapmakta olan Dr Ricardo Jorge Dinis-Oliveira "Hepimiz doğal olarak bir miktar alkol üretiyoruz ama ABS'i olan kişiler kana karışmaya yetecek kadar çok miktarda üretiyor" diyor. Dr Ricardo Jorge Dinis-Oliveira ABS'i aynı anda birkaç farklı şeyle tetiklenen "mükemmel bir metabolik fırtına" olarak tanımlıyor.

Bunlardan ilki; diyabet, obezite ya da Crohn hastalığı gibi süregiden bir sağlık sorununun varlığı. İkincisi ise hastaların düzenli olarak kullandığı antibiyotikler, bağışıklık sistemi baskılayıcı gibi bağırsak florasını yani bağırsaklarımızda yaşayan bakteri ve organizmaları etkileyen ilaçlar.

ABS ile yaşamak

ABD'li hemşire Joe Cordell, ailesiyle yediği bir Şükran Günü yemeğinde uyuyakalmadan önce konuşması bozulmuştu. Çok fazla hindi yediğinden olduğunu düşündü. Ancak daha sonra Teksas'ta çalıştığı hastanede bir iş arkadaşı işe sarhoş gelmekle suçladı. Bu, işinden olmasına yol açabilecek bir suçtu. 75 yaşındaki Cordell "Nefesimin alkol koktuğunu söylediler. İnsanlar alkolik olduğumu düşünüyordu" diyor. "Utanmıştım çünkü çalışmayı seven ve bir gün bile işini kaçırmayan insanlardandım.”

Bir süre eşi Barbara bile alkol sorunu olduğunu düşündü. Kendisi de hemşirelik yapan Barbara eşine inanmadı. Hatta evde saklı içki şişeleri aradı ve evdeki içkileri dikkatli bir şekilde izledi. "Başta Joe'dan şüphelenmiştim" diyor. "Elimizdeki bütün içki şişelerine işaret koydum ve sulandırılmadıklarından emin oldum.” Joe suçlamalar ve üzerindeki ilgi kadar, hiçbir uyarı olmadan ortaya çıkan sarhoşluklardan da dehşete kapılıyordu. "Çok sinir bozucuydu. Sarhoşluk nöbetleri hem psikolojik hem de fiziksel olarak çok kötü hissettirdi.” Joe'ya, belirtileri yaşamaya başladıktan dört yıl sonra, 2010'da ABS teşhisi konuldu. İşini korumayı başardı, ancak her gün alkol testi için kan vermek zorunda kaldı.

Yaşadıkları, Barbara'nın bir destek grubu kurmasına yol açtı. Şu anda grubun yaklaşık 850 üyesi var. "Hastalar her gün bize doktorların kendilerini geri çevirdiğini anlatıyor. En kötüsü de aşağılanıyorlar, utanç duyuyorlar, yalancı oldukları söyleniyor, sahte bir hastalık uydurmakla suçlanıyorlar veya pek tedavi göremiyorlar.” Barbara ayrıca, grubun bazı üyelerinin, tedaviye başladıklarında alkol yoksunluğu belirtileri yaşadıklarını anlattıklarını söylüyor.

"Zamanla vücutları alkole alışıyor ve yoksunluk duygusunu önlemek için gerçekten içmeye başlıyorlar.” Joe da yoksunluk sendromu yaşamış. "Yardım almak zorunda kaldım ve şu anda 10 yıldır alkol kullanmıyorum.”

ABS nasıl teşhis ve tedavi edilir?

Doktorlar öncelikle belirtilerin diğer olası nedenlerini eliyorlar. Daha sonra hastanın sindirim sistemindeki bakteri profilini incelemek için testler yapıyorlar ve alkol ürettiği bilinen anormal mikroların olup olmadığına bakıyorlar. Daha sonra hastaya bir glukoz yükleme testi yapıyorlar. Bu testte hastadan boş mideyle glukoz almaları ya da karbonhidrat oranı yüksek bir yemek yemeleri isteniyor. Birkaç saat sonra ABS'si olmayanların kanında, neredeyse tespit edilemeyecek kadar alkol çıkıyor. ABS hastalarında ise alkol oranı yüksek oluyor. Dr. Dinis-Oliveira, ABS'nin genelde bir ilaç, düşük karbonhidratlı beslenme ve bağırsak florasını düzenleyen gıda desteklerinin kombinasyonuyla kontrol altında tutulabileceğini söylüyor.

Bu tedavi yöntemi, neredeyse 10 yıldır hastalık nöbeti geçirmeyen Joe'da işe yaradı. Ancak düşük karbonhidratlı beslenmesine ve içkiden uzak durmasına karşın Ray bazı yan etkiler yaşamaya devam ediyor. Ancak 2020'den bu yana tam bir hastalık nöbeti geçirmedi. Ray, hastalığıyla yaşamasına yardımcı olacak bi başka yöntem buldu. Mia adlı bir köpek. Buna mayalanmanın ilk aşaması da dahil. Değişiklik tespit ettiğinde Ray'in önünde duruyor ve ısrarla bakıyor. Ray "Mia'dan önce evden çıkamıyordum çünkü ya bana ya da başkalarına bir şey olacak diye sürekli korkardım" diyor. "Kaza yaptığımda, iyi ki kimseye çarpmadım, sadece kendim yaralandım.”

Ancak Ray, hastalığını kanıtladıktan sonra alkollü araç kullanma suçundan temize çıkarlar kadar şanslı değildi. Ray "Yargıç, vücuduma alkol her nasıl girmişse, en nihayetinde sorumlunun ben olduğuma karar verdi" diyor. "Bir hastalığım var ve mahkeme ne karar vermiş olursa olsun, bana düşen hakkım için mücadele etmek.” Ray ve eşi Sierra kararı temyize götürdü. Dava ve ABS hastalığı yüzünden Ray işini kaybetti. Ancak umudunu ve espri anlayışını kaybetmedi. "Birçok insan, ABS hastalarının bedava sarhoş olduğunu düşünüyor. Ancak ben bunun sadece akşamdan kalmalık kısmını yaşıyorum."