Müzik tarihinde Türk Beşleri adıyla anılan sanatçılar arasında yer alır. Necil Kazım Akses Kimdir? Nerelidir? Ne Zaman Vefat Etmiştir?

Müzik tarihinde Türk Beşleri adıyla anılan sanatçılar arasında yer alır. Necil Kazım Akses Kimdir? Nerelidir? Ne Zaman Vefat Etmiştir?

Necil Kazım Akses Kimdir? Nerelidir? Ne Zaman Vefat Etmiştir?

Necil Kazım Akses Kimdir? Necil Kazım Akses 1908'de İstanbul'da doğdu. Babası, Harbiye Nezareti posta müdürlerinden Mehmet Kazım Bey, annesi daha sonra Kandilli Kız Lisesi Müdiresi olacak olan edebiyat öğretmeni Emine Hanım'dır. Babasını küçük yaşta kaybetti; annesi ve teyzeleri tarafından müziksever bir aile ortamında büyütülmüştür. Keman dersi almaya yedi yaşında başladı. Önce Mesut Cemil ve sonra Sezai Asal ile viyolonsel çalıştı. Ortaöğrenimini İstanbul Erkek Lisesi'nde yaptı. Lise öğrenimi sırasında Dârülelhan'da Cemal Reşit Rey'in armoni sınıfına yazıldı. Liseden sonra müzik öğrenimi görmesi için ailesini edebiyat öğretmeni Hakkı Tarık Us ikna etti.

1926'da kendi olanaklarıyla Avusturya'ya giderek Viyana Devlet Müzik ve Temsil Akademisi'ne yazıldı. Burada Walther Kleinecke'nin viyolonsel ve Joseph Marx'ın kompozisyon öğrencisi oldu. Bir yıl sonra Türk hükümetinin bursunu kazandı ve eğitimine burslu olarak devam etti. Viyana Müzik Akademisi’ndeki bestecilik bölümünü 1931’de tamamlayan sanatçı, hemen ardında da ustalık sınıfını bitirdi. Viyana Akademisi'nin yüksek lisans derslerini sürdürürken, Prag Devlet Konservatuvarı’na da kaydoldu. Josef Suk ile yüksek kompozisyon ve Alois Hába ile mikrotonal müzik çalıştı. Her iki kurumun da ileri devre kompozisyon bölümlerinden mezun olarak 1934'te yurda döndü. Viyana’da bulunduğu dönemde müzik araştırmacısı Sadeddin Arel'in kızı piyanist Sevil Naciye Hanım ile tanışıp evlendi, bu evlilikten kızı Sevil dünyaya gelmiştir. 

Yurda döner dönmez Atatürk'ün Ankara’ya gelişinin 15. yıldönümü nedeniyle ısmarlanan Bayönder başlıklı operasını besteledi. Eser, Mustafa Kemal Paşa'nın Kurtuluş Savaşı sırasında ilk kez Ankara’ya gelişinin onuncu yılı kutlamalarında Adnan Saygun’un Taşbebek operasıyla birlikte 27 Aralık gecesi Ankara Halkevi’nde sahnelendi. Soyadı Kanunu çıktığında, müzik öğrenimi görmesi için ailesini ikna etmiş ve kısa süre içinde devlet bursu kazanmasına yardımcı olmuş koruyucusu Hakkı Tarık Us’un isteği ile Akses soyadını aldı. 1938-1939 yıllarında İstanbul’da yedek subay olarak askerlik hizmeti yaptı. Bu arada Ankara Kalesi adlı sefonik yaptı üzerinde çalışmaya başladı. İlk eşi Naciye Hanım'dan ayrılan sanatçı; kısa süre sonra Saddet Hanım ile evlendi ve bu evlilikten Okşan ve Ahmet adlı çocukları doğdu.

1939’da Halkevleri’nin 7. kuruluş yıldönümü nedeniyle gerçekleşen müzik festivalinde verilen bir konserde diğer Türk Beşleri’nin eserleriyle birlikte Akses’in Çiftetelli adlı eseri seslendirildi. 1938-39’da askerliği sırasında ilk taslaklarını yazdığı Ankara Kalesi, Senfonik Tarih adlı eseri Ankara’da Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası, Berlin’de Berlin Şehir Orkestrası tarafından seslendirildi ve Avrupa’da plak yapıldı. Bu eser, yurtdışında plağa alınmış ilk Türk yapıtı olma özelliğini kazandı. 1941’de Saadet Hanım ile evlendi, bu evlilikten Okşan ve oğlu Ahmet dünyaya geldi. 1942’de sahne müzikleri besteleyen sanatçı, 1945’te Yaylı Çalgılar Üçlüsü’nü, 1946’da Birinci Yaylı Çalgılar Dörtlüsü'nü besteledi. 1946’da Akdeniz’den aldığı esinle Poem adlı eserini yazdı.1947’de bestelediği Ballad adlı eserden sonra besteciliği bir suskunluk dönemine girdi. 1948'de Konservatuvar müdürlüğü, 1949'da Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü yaptı. Kültür ataşesi olarak Bern'de ve Bonn'da bulundu. 1958-1960 yıllarında Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürü oldu. 1971'de yeniden Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğünü üstlendi. Hükûmetin değişmesi ve yeni kültür müsteşarı ile anlaşamaması üzerine 1972'de kendi isteği ile emekli oldu.

1976-1977’de bir viyola konçertosu yazdı ve Koral Çalgan’a ithaf etti. Eser, 1978’de Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası eşliğinde Çalgan tarafından seslendirildi. İkinci ve Üçüncü Senfonilerini yazdı. Atatürk’ün doğumunun 100. yıldönümü için 1981’de yazdığı Barış için Savaş başlıklı senfonik şiir, Atatürk Sanat Armağanı’nı aldı. 1983’te Dördüncü Senfoni’yi tamamladı. 1985 yılında profesörlük unvanı alan Necil Kâzım Akses yaşamının son dönemlerine dek Ankara Devlet Konservatuvarı'nda kompozisyon dersi verdi. 1988’de Atatürk Diyor Ki başlıklı Beşinci Senfoni’sini tamamladı. Artık başka çalışma yapmamaya karar verdiyse de 1990’da Yaylı Çalgılar Dörtlüsü’nü tamamladı. 1992 yılında Sevda Cenap And Vakfı’nın Altın Onur Madalyası’na layık görülen Akses, Çanakkale Şehitleri’ne adanan Ölümsüz Kahramanlar başlıklı Altıncı Senfonisi’nin sadece ilk bölümünü tamamlayabildi.

Evin İlyasoğlu'nun hazırladığı Necil Kazım Akses: Minyatürden Destana Bir Yolculuk başlıklı kitap 1998 yılında yayınlandı. Bilkent Üniversitesi Müzik ve Sahne Sanatları Fakültesinde kompozisyon dersleri veren Akses, 16 Şubat 1999 Salı günü vefat etti.